sierpień 2021We wstępie niechaj wybrzmią serdeczne pozdrowienia dla nauczycielek geografii, które przyszło mi spotkać na swojej oświatowej drodze. Chociaż gimnazjalno-licealny epizod mam już dawno za sobą, kilka podręcznikowych szlagierów na dobre zakotwiczyło się w pamięci długotrwałej. Jednym z nich jest niewątpliwie unescowa certyfikacja polskich atrakcji turystycznych. Wiele godzin lekcyjnych polska szkoła poświęciła, aby wpoić swym podopiecznym narodową dumę wyrażoną uznaniem tej organizacji wyspecjalizowanej ONZ. Znajomość kilkunastopunktowej listy sprawdzana była z powagą godną odpytki z Dekalogu na lekcjach religii. Obie te listy skrywają przed swoimi odbiorcami wiele zagadek. W roztrząsanie wielowiekowych zawiłości interpretacyjnych wysnuwalnych z dwusłowowych niekiedy przykazań wdawać się nie zamierzam; w specyfikę polskich obiektów wpisanych na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO a i owszem.
O zasadzie jeden punkt = jeden obiekt praktycznie można zapomnieć. Rzadko kiedy bywa bowiem tak prosto, jak w przypadku Zamku krzyżackiego w Malborku czy Hali Stulecia we Wrocławiu. Nawet kiedy wydaje się, że Stare Miasto w Zamościu czy Średniowieczny zespół miejski Torunia również podążają przez międzynarodowe annały w duchu prostoty, tak naprawdę kryją w sobie całe kompleksy zabytków. Często też – dla wzmocnienia przekazu dokumentującego walory godne ogólnoświatowej aprobaty – poszczególne obiekty podlegają grupowaniu. W ten sposób w jednym wpisie romansują ze sobą choćby Królewskie Kopalnie Soli w Wieliczce i Bochni oraz Kościoły Pokoju w Jaworze i Świdnicy. Prawdziwa kulturalna orgia zaczyna się jednak dopiero, kiedy pojedynczą rubrykę unescowego dzienniczka zawłaszczają sobie całe grupy obiektów. Tak było chociażby w przypadku Drewnianych kościołów południowej Małopolski, które w 2003 roku podbiły unescowe salony szturmem – w sześcioelementowym składzie.
Po tym przydługim wstępie, który z powodzeniem można by pomylić z wykładem na wydziale geograficznym dowolnej polskiej uczelni, przyszła wreszcie pora na zadanie praktyczne polegające na zapoznaniu się z wybranym obiektem z polskiej dywizji UNESCO. Narastające skomplikowanie unescowych wpisów z poprzedniego akapitu nie bez kozery zakończyło się wzmianką o małopolskim drewnianym bohaterze zbiorowym, a w roli ambasadora tego zacnego grona wystąpi wielowiekowy kościół pod wezwaniem Wszystkich Świętych w Bliznem. Jeżeli, Miła Czytelniczko i Miły Czytelniku, oburzyliście się, widząc nazwę miejscowości reprezentującej rzekomo małopolską architekturę drewnianą, słusznie się oburzyliście. Dwa z sześciu Drewnianych kościołów południowej Małopolski to bowiem podkarpaccy przebierańcy.
Jak to z takimi starociami bywa, w jego architektonicznej biografii nader często występują charakterystyczne dla historycznej niepewności zwroty „zapewne”, „prawdopodobnie” czy nieco bardziej przekonujące – „najprawdopodobniej”. Pierwsza nieobarczona domysłami wzmianka o świątyni pochodzi z 1470 roku, choć za początek ery domniemań na temat jej budowy badacze przyjmują wiek czternasty, co miało być związane z nadaniem w 1366 roku przez króla Kazimierza Wielkiego tutejszego lasu na założenie wsi na prawie magdeburskim. Władca miał przy tym także przekazać ziemię z przeznaczeniem kościelnym.
Nie mniej wątpliwa jest kwestia fundatorstwa świątynki, które przypisywane jest biskupom przemyskim. Teoria ta przeczy jednak kazimierzowskiej wersji wydarzeń, bowiem w ręce przemyskiego duchowieństwa ziemie te trafiły dopiero w 1402 roku. Nim do reszty utonę w sferze dziejowych domniemywań, pragnę Waszą, Miła Czytelniczko i Miły Czytelniku, uwagę przekierować na potencjalne i przy tym niepodważalne faktograficznie argumenty przemawiające za kilkunastominutową przerwą na zwiedzanie obarczonego unescowym certyfikatem jakości kościoła Wszystkich Świętych w Bliznem.
Trzonem tejże argumentacji jest trzon samej budowli, który w znakomitym stopniu utrzymał swą początkową autentyczność. Certyfikat oryginalności przysługuje po dziś dzień konstrukcji zrębu ścian oraz storczykowej więźbie dachowej. Wewnątrz budynku zachował się zespół malowideł ściennych wykonywanych od piętnastego do osiemnastego wieku. Godne uwagi jest także wcale niemłode wyposażenie ruchome, którego najstarsze elementy pochodzą z wieku szesnastego, zaś najmłodsze datuje się na wiek dziewiętnasty.
Kościelny zaułek tworzy cenny zespół zabytkowy wkomponowany w krajobraz doliny rzeki Stobnicy. W realia doliny ulicy – a ściślej: drogi wojewódzkiej 886 – wpisuje się zaś zdrewniały bohater i położona po drugiej stronie jezdni jego współczesna przeciwwaga – kościół pod wezwaniem Najświętszej Maryi Panny Królowej Pełnej Łaski ukończony w 2001 roku. Nowoczesną świątynię odciążającą wysłużony drewniany kościółek dopełnia cmentarz, rozproszone po wzgórzach stacje drogi krzyżowej oraz pokaźny parking.
Drewniany kościół Wszystkich Świętych (UNESCO) – za i przeciw
Od czasów szkolnych mam wdrukowane, że unescowego znaku jakości z byle powodu pominąć nie wypada. Postój w Bliznem okazał się bardzo wartościowym przerywnikiem w podróży. Nie agituję tu bynajmniej za podejmowaniem kilkusetkilometrowej wyprawy wyłącznie celem odwiedzenia jednego z przykładów zdrewniałej spuścizny przodków. Postuluję zaś o spontaniczne lub planowe odwiedzenie Bliznego choćby na kilka minut, korzystając z okazji określanej powszechnie „przejazdem”. Szkoda przecież grzeszyć przeciwko unescowemu dekalogowi.
[Google_Maps_WD id=37 map=34]
Źródła:
- Fortuna-Marek A., Kościół parafialny pw. Wszystkich Świętych (Blizne), http://swiatowedziedzictwo.nid.pl/wpis/blizne/
- Tajchman J. J., Historyczne ciesielskie konstrukcje dachowe. Propozycja systematyki i uporządkowania terminologii, cz. 2, http://dachy.info.pl/technika/historyczne-ciesielskie-konstrukcje-dachowe-propozycja-systematyki-i-uporzadkowania-terminologii-cz-2
- http://blizne.przemyska.pl/
- http://blizne.przemyska.pl/historia-parafii/blizne-dawniej-i-dzis/
- http://blizne.przemyska.pl/historia-parafii/stary-kosciol-i-historia-parafii/
- http://blizne.przemyska.pl/kontakt/
- http://niedziela.pl/artykul/1665/nd/Blizne-kosciolami-slynne-i-nie-tylko
- http://swiatowedziedzictwo.nid.pl/wpis/drewniane-koscioly/
- http://unesco.pl/kultura/dziedzictwo-kulturowe/swiatowe-dziedzictwo/polskie-obiekty/