Raz na lawie, raz pod lawą – czyli erupcja wulkanu Fagradalsfjall oraz tunel lawowy Raufarhólshellir<h4><img src="https://archiwum.nastepnyprzystanek.pl/wp-content/uploads/2021/01/Kalendarz-ikona.png" style="width: 30px"> styczeń 2022</h4>

Raz na lawie, raz pod lawą – czyli erupcja wulkanu Fagradalsfjall oraz tunel lawowy Raufarhólshellir

styczeń 2022

W październiku 1986 roku doszło do kolejnego z serii spotkań Ronalda Reagana i Michaiła Gorbaczowa zmierzających nieuchronnie do niespiesznego acz konsekwentnego rozmontowywania Związku Radzieckiego. Napięcia mogące powstawać na styku ścierających się odmiennych idei i poglądów ukuły pojęcie „neutralnego gruntu”, który w szeroko pojętych celach stabilizujących gości znamienitych, lecz często oportunistycznych względem siebie gości. W przypadku dwudniowych obrad październikowych Reagan-Gorbaczow przesłankę tę wzięto sobie do serca aż nadto, wysyłając głównych decydentów ówczesnych realiów politycznych… na Islandię.

Szczyt w Rejkiawiku odbył się w położonej nad zatoką opływającą miasto od północy charakterystycznej białej willi o wdzięcznej nazwie Höfði (lub – dla bardziej komfortowo czujących się w podstawowym, dwudziestosześcioelementowym wymiarze alfabetu łacińskiego – Hofdi). Budynek ukończono w 1909 roku z myślą o francuskim konsulu, jednak dyplomacja spod znaku wina, sera i bagietki nie zabawiła tu zbyt długo (źródło: http://nsarchive.gwu.edu/briefing-book/nuclear-vault-russia-programs/2016-10-12/gorbachevs-nuclear-initiative-january-1986).
Do księgi wieczystej wpisał się zaś lokalny poeta i biznesmen, Einar Benediktsson, i właśnie dlatego budowla nazywana bywa domem islandzkiego poety. Zastanawia mnie pominięcie biznesmeńskiego członu w tym niepisanym podpisie. Wolałbym jednak nie podążać narzucającą się momentalnie następującą drogą rozumowania – skoro bowiem, nawet pozostając raczej nieznanym dla świata pisarzem, odcisnął na nieruchomości swoje artystyczne miano, jakim musiał być w takim razie biznesmenem, jeśli tego aspektu już nie podkreślono?

Nie mogę pozbyć się przekonania, że spora część mieszkańców obu supermocarstw wzbogaciła w 1986 roku swe zasoby umysłowe o świadomość istnienia niewielkiego i niewiele na arenie międzynarodowej znaczącego wyspiarskiego kraju, jakim jest Islandia. Była to prawdopodobnie podstawowa wartość dodana tego spotkania na szczycie, ponieważ nie doprowadziło ono do żadnych przełomowych ustaleń politycznych, nawet pomimo tego, że – jak donosił Dziennik Polski z 13 października – „[…] M. Gorbaczow odprowadził R. Reagana do jego samochodu. Obaj prowadzili żywą konwersację aż do odjazdu”. Być może więc panowie odłożyli na chwilę losy świata na bok, oddając się dla odmiany ożywionej dyskusji na temat położenia i walorów przyrodniczych Islandii?

Oprócz zimnowojennego duetu, przy zachowaniu godnego charakteru reprezentacyjnego, Höfði vel Hofdi przyjął pod swój dach także innych krótkodystansowców – Elżbietę II, Winstona Churchilla czy Marlenę Dietrich, a w dłuższym wymiarze czasowym – brytyjskich tym razem dyplomatów. Urokliwa lokalizacja nie przypadła jednak do gustu pewnemu wyspiarskiemu ambasadorowi, którego tak uporczywie nękał tu duch Białej Damy, że zdołał on przekonać rząd swojego kraju do sprzedaży posiadłości. Być może duchowa niespodzianka to sprawka poprzednich francuskich rezydentów, a może jednak to tylko przypadek? Nic nie jest pewne, bowiem nawet islandzkie ministerstwo spraw zagranicznych w oficjalnym komunikacie podało, że nie może ani potwierdzić, ani zdementować nawiedzonych doniesień.

Pewne jest natomiast, że naprawdę rzadko zdarza się, by oczy współczesnego świata skierowane były na Islandię tak uważnie, jak wtedy, gdy zimna wojna zmierzała ku ociepleniu także poprzez rejkiawicki szczyt. Idąc dalej tymi twarzowymi zobrazowaniami, niepozorna raczej islandzka wyspa na ustach wszystkich znalazła się ponownie w 2010 roku, kiedy to prezenterzy serwisów informacyjnych łamali sobie języki, próbując płynnie i bez zająknięcia wymówić nazwę Eyjafjallajökull. Należało przecież z szacunkiem odnosić się do wulkanu, którego wybuch na kilka tygodni zawiesił około dziewięciuset tysięcy połączeń lotniczych nad Europą, powstrzymując samego Baracka Obamę od wzięcia udziału w pogrzebie Lecha i Marii Kaczyńskich w Krakowie. 

Spis treści:

  1. Lawa w Bezpłodnej Dolinie – skrócony poczet gniewnych islandzkich wulkanów i treking po polu lawowym powstałym po erupcji wulkanu Fagradalsfjall w 2021 roku
  2. Lawowe metro – trasa turystyczna w podziemnym tunelu lawowym Raufarhólshellir

Lawa w Bezpłodnej Dolinie

Oto gniewny Jego Wysokość Eyjafjallajökull w kwietniu 2010 roku. Podpowiem tylko, że – aby nie rozeźlić spokojnego na dzień dzisiejszy wulkanu – podwójne „l” należałoby wypowiadać jako jednogłośne „tl”, co wydawać się może dość nienaturalne, jednak miejscowym udaje się oczywiście bezbłędnie. Pewnym ułatwieniem w identyfikacji islandzkich zagrożeń wulkanicznych może zaś być człon „jökull” oznaczający lodowiec. Jest to jeden z wyrazistych dowodów słuszności określania Islandii mianem Krainy Lodu i Ognia. Wulkaniczne stożki bardzo często nakrywa bowiem czapa lodowcowa, której topnienie stanowi groźną powodziogenną zapowiedź ostatecznej erupcji (źródło: http://hiticeland.com/places_and_photos_from_iceland/eyjafjallajokull).

Nagłośniony przez media współczesny wybuch skradł nieco show prawdopodobnie najtragiczniejszej w skutkach wulkanicznej katastrofie o islandzkich korzeniach spowodowanej przez maskujący się pod pozbawioną członu „jökull” nazwą Laki. Przecież tak mógłby nazywać się przesłodki, przytulaśny szczeniaczek, a tymczasem to groźny wulkan, którego erupcję z lat 1783-1784 roku trudno może, pod względem koszmarnych w skutkach konsekwencji, porównywać do wybuchu pierwszej czy drugiej wojny światowej, jednak nie sposób mu odmówić prawdziwie destrukcyjnej siły. Ogromne ilości wyrzuconych do atmosfery popiołów zniszczyły wiele upraw, a – subtelnie rzecz ujmując – na Islandii i tak praktycznie nic nie rośnie. Pozbawienie mieszkańców dostępu do jakichkolwiek płodów rolnych, a także do wody, jako że zatruciu uległy nie tylko gleby, lecz również rzeki, doprowadziło do klęski głodu, wskutek której życie straciło około jednej trzeciej ludności wyspy. Kolejna jedna trzecia wyemigrowała zaś w obawie, że miejsce, w którym pozostała ostatnia jedna trzecia już nigdy nie będzie zdatne do życia.

Islandia bywa w atlasie dorysowywana na oddzielnym skrawku mapy, jako że zachowanie faktycznego jej oddalenia od Europy kontynentalnej poskutkowałoby koniecznością nadmiernego użycia oceanicznoniebieskiej kredki i niepotrzebnym zmniejszeniem prezentowanych obszarów. Pomimo tego, skutki erupcji błyskawicznie dotarły do tej części kontynentu, która bez problemu mieści się zgrabnie na kartce A4. Nie były to jeszcze czasy lotnictwa, ale gęste mgły nie pozostały bez wpływu na kluczowy wówczas transport morski. Zamknięcia portów prowadziły do rozprzestrzeniania się niedoborów żywności, a to, co udało się wyhodować, w wyniku podwyższonej temperatury, i tak szybko gniło. W samej Wielkiej Brytanii przesyłka powietrzna w postaci wulkanicznych wyziewów doprowadziła do śmierci około dwudziestu trzech tysięcy osób. Wielu historyków uważa nawet, że powszechny głód dotykający także Francję, stał się jedną z przyczyn wybuchu Wielkiej Rewolucji Francuskiej. W niszczycielskiej strefie wpływów znalazł się nawet Egipt – tam wulkaniczne naleciałości doprowadziły do ponadprzeciętnie niskich opadów, w efekcie – nilowej posuchy, a także – co chyba nie będzie już żadnym zaskoczeniem – śmierci głodowej wielu mieszkańców. Szacuje się, że pył wulkaniczny pogrzebał wówczas w sumie około sześciu milionów ludzi!

Nawet jeśli powiem, że złowrogi w 2010 roku Eyjafjallajökull, wyrzucając z siebie w latach 1821-1823 ogromne ilości fluoru, najprawdopodobniej przyczynił się poprawy stanu kości u ludzi i zwierząt w owym czasie, nie doprowadzę raczej do ocieplenia wulkanicznego image’u. Nikomu na usta nie ciśnie się raczej hasło marketingowe „Wdychaj pył wulkaniczny, będziesz wielki!”, a drzemiące i od czasu do czasu brzmiące i grzmiące stożki wulkanów budzą respekt i podziw, a także przyciągają licznych adoratorów ukrytej w naturze potęgi. Można by wręcz rzec, że wybuch z 2010 roku niejako spowodował bum (ha, ha, bardzo śmieszne) na turystykę wulkaniczną na Islandii. Nawet jeśli pył po tamtych wydarzeniach dawno już opadł, lawa pod ziemską skorupą nigdy przecież nie zasypia, szukając coraz to nowych źródeł ujścia swej nieposkromionej energii.

Wulkanizm stał się wręcz nieodłącznym elementem islandzkiej popkultury.
Nietrudno się chyba domyślić, że prym w tej dziedzinie wiedzie Eyjafjallajökull, którego liczne żartobliwe pamiątkarskie wyobrażenia oswoiły wręcz do miana przyjaznego wulkanicznego pieszczoszka.
Nie jest Ci wstyd, Miła Czytelniczko i Miły Czytelniku, że za każdym razem, gdy w treści pojawia się Eyjafjallajökull, bełkoczesz coś w myślach, zamiast przyłożyć się do czytania, a Chuck Norris dawno opanował już sztukę odczytania tej nazwy wspak? Swoją drogą, czy „Lluköjallajfajye” nie byłoby jednym z bezpieczniejszych haseł internetowych?

Najświeższy i wciąż jeszcze ciepły przejaw islandzkiego wulkanizmu ma na imię Fagradalsfjall i doprawdy bardzo łatwo się z nim zaprzyjaźnić. To bowiem najdogodniej zlokalizowana islandzka erupcja od momentu, w którym kraj ten zaczął odgrywać istotną rolę w międzynarodowej turystyce. Podążając trasą łączącą międzynarodowe lotnisko w Keflavíku ze stolicą kraju, nowe pole lawowe mija się z odległości niewiele ponad dziesięciu kilometrów w linii prostej, a jadąc do słynnych term Blue Lagoon, o wystający kawałek niedawno zastygniętej lawy można by wręcz przebić oponę.

Pod względem nazewnictwa, także i tym razem nie jest łatwo. Trudna do przeczytania w myślach, a co dopiero do wymówienia i całkiem bełkotliwie brzmiąca w ustach Islandczyków nazwa Fagradalsfjall, ma jednak dla odmiany bardzo proste znaczenie. Wystarczy tylko odnaleźć w tej rozsypance wyrazowej trzy islandzkie słowa: „fagra” (wymawiane jako „fiera”) – piękna, „dal” – dolina oraz „fjall” – góra. Słowotwórczy miks 3 w 1 oznaczać może więc „górę w pięknej dolinie” (lub ewentualnie na przykład „piękną dolinę w górze”, ale miałoby to znacznie mniej sensu).
Przedłużając uścisk polsko-islandzkiej przyjaźni lingwistycznej, nie sposób pominąć propozycji nazwy nowopowstałego pola lawowego uczynionego przez erupcję Góry w Pięknej Dolinie. Dodanie do pięknodolinnego członu „fagradall-” rzeczownika „shraun” opisującego lawę lub wulkan, poskutkowałoby narodzinami nazwy Fagradalshraun oznaczającej ni mniej ni więcej, jak „lawę w pięknej dolinie”.
A żeby było śmieszniej ta „piękna dolina” ma już swoją nazwę – Geldingadalur. To z kolei islandzkie burczenie przetłumaczyć można jako „nieurodzajną dolinę”, jednak – o ironio – przed ulawowieniem było to akurat jedno z tych miejsc na Islandii, gdzie Matka Ziemia byłaby w stanie wydać na światło dzienne jakieś plony. Człon „gelding” służy w tym przypadku do określenia wykastrowanych (a więc niepłodnych) koni i odwołuje się do dawnego wykorzystania tych terenów. Trudno się jednak nie zgodzić, że Lawa w Pięknej Dolinie brzmi co najmniej trochę lepiej, niż Lawa w Dolinie Niepłodnych Koni lub Lawa w Bezpłodnej Dolinie, dlatego – dla szeroko pojętego dobra społecznego – wypadałoby odrzucić Geldingadalshraun jako alternatywną propozycję nazewniczą w kontekście pola lawowego.

Gdybym chciał zabrzmieć dramatycznie, zacząłbym ten akapit powiedzmy w ten sposób: był 19 marca 2021 roku, kiedy lawa, więziona od sześciu tysięcy lat w ogromnej podziemnej komorze, rozerwała skorupę ziemską, by na nowo uformować powierzchnię Półwyspu Reykjanes. Tego rodzaju dramaturgia nie przystoi chyba jednak do faktycznego przebiegu wydarzeń, jako że – jak na islandzkie standardy –  fajerwerki to raczej nie tym razem.

W przeciwieństwie do 2010 roku, była to erupcja efuzywna, czyli w skrócie – bez żadnego łubudu ani nawet bum. Lawa zaczęła po prostu stopniowo wydobywać się przez szczeliny w skorupie ziemskiej, raz po raz fundując obserwatorom widowiskowe rozbłyski. Zachęcona siłą grawitacji, zaczęła też podążać w dół Bezpłodną Doliną – nie był to bynajmniej jedyny możliwy scenariusz, lecz z pewnością najbardziej korzystny, biorąc pod uwagę bezludność obranego kierunku. Ponadto, wulkan Fagradalsfjall nie nosił czapki lodowcowej, a więc topniejący lód lodowcowy nie dostał się do krateru, czym mógłby rozskwierczeć lawę niczym woda wzbudzająca gorący olej na patelni.

Niespokojna magma przedwcześnie zdradziła swe plany, nękając okolice Rejkiawiku wstrząsami sejsmicznymi na kilka tygodni przez ostatecznym coming outem. W erupcyjnym kontekście, znacznie bardziej adekwatna niż pytanie „czy?” była więc pytajnikowa para: „gdzie?” i „kiedy?”. Precyzyjna odpowiedź zaś brzmi – na północny zachód od rybackiej wioski Grindavík, od godziny 21:30 w dniu 19 marca (źródło: http://guidetoiceland.is/nature-info/the-complete-guide-to-geldingadalur-volcanic-eruption).
Niekiedy nie trzeba było nawet fatygować się do centrum lawowych wydarzeń, bowiem niektóre czerwono-pomarańczowe rozbłyski dało się dostrzec nawet ze stolicy (http://guidetoiceland.is/nature-info/the-complete-guide-to-geldingadalur-volcanic-eruption).
Istnieje wręcz bardzo duże prawdopodobieństwo, że czołowy islandzki producent skyru wypuścił okolicznościową serię ulubionego przez Islandczyków jogurtu właśnie z okazji erupcji Fagradalsfjall. Pewne jest to, że na etykiecie kubeczków kryjących limitowany edycję o smaku karmelowego popcornu widnieje jakiś wulkan – czy to akurat ten Fagradalsfjall? Serwis konsumencki producenta niestety zignorował moje fachowe dziennikarskie zapytanie o to, skierowane doń drogą messengerową, instagramową, a nawet mailową.

Pole lawowe powstałe w wyniku aktywności Fagradalsfjall to jednak zaledwie dywanik łazienkowy w porównaniu z rozległymi arrasami utkanymi na powierzchni kraju przez inne erupcje. Niechaj łzy zawodu otrze fakt, iż do produkcji tego – miejmy nadzieję – przywannowego, nie zaś przysedesowego podnóżka, wykorzystano najwyższej jakości materiały – najstarszą wydobytą na powierzchnię Islandii lawę od około siedmiu tysięcy lat. Choć oficjalna erupcja skończyła się 16 października i lawowe nici dawno już wyblakły, wciąż nie można powiedzieć, że jest to miejsce całkowicie wymarłe. Wprawdzie brak tu żywej czerwieni, jednak gdzieniegdzie, z popękanej skorupy wciąż wydobywają się gazy wulkaniczne, a dokładniejsze spojrzenie na porowatą szarość pozwoli dostrzec ciekawe przebarwienia.

Z uwagi na niestabilność nowego skałotworu, zalecany jest z nim przede wszystkim kontakt wzrokowy, z pominięciem odgórnej eksploracji. O tym, z czym może wiązać się spacer po pokrywie lawowej przekonała się pewna turystka, która swoim możliwościom zaufała wyłącznie w zakresie „tam”, nie zaś już „z powrotem”. Do uratowania niedoszłej wulkanicznej zdobywczyni potrzebny był aż helikopter straży przybrzeżnej. Lokalna grupa poszukiwawcza oceniła bowiem, że poruszanie się po polu lawowym jest zbyt niebezpieczne, by przeprowadzić naziemną akcję ratunkową.
Same zdjęcia magmowych wyziewów nie są chyba jeszcze dowodem na to, że wlazłem na lawowy dywan, prawda?
Z powodu trwającego do niedawna meblowania Doliny Geldingadalur przy pomocy nowego lawowego dywanu, początkowe trasy obserwacyjne uległy zdezaktualizowaniu. Obecnie wykorzystywany jest szlak C, sugerujący obecność poprzedników – A i B oraz parking 2 – istnienie pierwszej edycji prowizorycznego (choć nie samozwańczego) miejsca do pozostawiania pojazdów mogę poświadczyć osobiście, jako że mija się je w pierwszej kolejności w drodze z Grindavíku. Na dowód mam jednak jedynie własne wspomnienia, a więc… wierzcie lub nie.
Można by wręcz uznać, że obecnie samochody parkują na czymś w rodzaju parkingu 2.1, bowiem dzisiejsza polana parkingowa znajduje się znacznie bliżej centrum niedawnych wydarzeń względem pierwotnej, przyulicznej edycji. Okazało się bowiem, że gniewny wulkan nie ciska w turystów gorącymi pociskami lawowymi, więc – przy pomocy ciężkiego sprzętu – wyrównano na potrzeby parkingowe dalszy fragment starego pola lawy pokrywającego te tereny, skracając tym samym czas spaceru na trasie auto-świeża lawa z pół godziny, do kilku minut.
Poza spacerem wokół lawowego jęzora na pamiętającym jeszcze dawne zastosowanie doliny Nocnym Pastwisku (Nátthagi), można wybrać się także na widokowy treking po grzbietach pobliskich wzniesień. Skalny ciąg obserwacyjny nosi bardzo adekwatną nazwę Langihryggur oznaczającą po prostu „długi grzbiet”. Najwyższym punktem Długiego Grzbietu jest Stóri Hrútur o wysokości 355 metrów n.p.m. Jako że wspomniany poziom morza widać stąd gołym okiem, niezbyt imponujący wzrost można chyba Wielkiemu Baranowi wybaczyć, tym bardziej, że jest to wystarczające uniesienie do wulkanicznej obserwacji.
Ten niewinny z pozoru szlak zapamiętam jako miejsce, w którym doświadczyłem nieznanej mi dotąd siły wiatru, zdolnej nawet przewrócić człowieka. I nie jest to bynajmniej próba podkoloryzowania rzeczywistości kanciastą acz rozbudowaną przydawką, lecz najprawdziwsza prawda – wystarczyła chwila nieuwagi, bym padł na kolana na skaliste podłoże. Na szczęście nie wypuściłem przy tym zakupionego wcześniej na stacji benzynowej tosta z wędliną i sałatką jarzynowa (ona też była wewnątrz kanapki!). Z drugiej jednak strony, brak styczności z podłożem nie uchronił go wcale przed zabrudzeniem, które cały czas „wisiało w powietrzu”. To doprawdy przedziwne uczucie obserwować, jak porywisty wiatr wydziera spomiędzy kromek pojedyncze kawałki groszku, ciskając nimi w zamgloną otchłań, i jednocześnie rozrywa na pół pieczywo, kolorując czarnym pyłem poszarpany kawałek konserwowej szynki, który potem niewiarygodnie wręcz chrzęścił między zębami. Faktycznie nie była to chyba najlepsza pora na konsumpcję, jednak wyjętą z plecaka jeszcze w znośnych warunkach wietrznych kanapkę nie sposób było schować, gdy Pani Pogoda ustawiła potencjometr z napisem „prędkość wiatru” na maksymalne wskazania.
A jakby pogodowych atrakcji było mało, na kilkanaście minut do wiatrowej wyrzutni załadowano amunicję w postaci miotanego z naprawdę dużą szybkością gradu. Urozmaicenie to przypadło już na szczęście po zjedzeniu kanapki i osadzonego na niej wulkanicznego pyłu.
Chwilę później, i wyłącznie na bardzo krótką chwilę, przez gnane wiatrem chmury, przebiły się promienie słoneczne, co tylko potwierdza słuszność islandzkiego powiedzenia: „Jeśli nie podoba ci się aktualna pogoda, poczekaj pięć minut”.

Lawowe metro

A skoro o powiedzonkach mowa, to jest też takie o polskich korzeniach: „raz na wozie, raz pod wozem”. Tak sobie w przypływie inwencji twórczej pomyślałem, by przenieść je w islandzkie realia lawowe. Nieuchronnie musiałoby brzmieć wtedy w sposób następujący: „raz na lawie, raz pod lawą”. A więc, skoro łaziłem już po kilkumiesięcznym polu lawowym (co, kto to powiedział?!), przyszła pora, by zanurkować w lawowe odmęty.

Okazja ku temu nadarzyła się w zbliżonej odległości od Rejkiawiku, co sposobność do nalawowego spaceru w Bezpłodnej Dolinie, choć kierunek wypadu ze stolicy jest w obu tych przypadkach bardzo różny. Gdyby szukać podobieństw między naziemnymi i podziemnymi formami lawowymi, na pierwszy plan zdecydowanie powinno wysunąć się nazewnictwo o zbliżonych właściwościach językołamiących. Raufarhólshellir to czwarty pod względem długości tunel lawowy na Islandii i jeden z dłuższych w Europie. Podziemny korytarz oferuje spacer na odcinku 1 360 metrów i to w całkiem komfortowych warunkach – szerokość wynosząca od dziesięciu do trzydziestu metrów nie zmusi nikogo do przeciskania się między skałami, zaś dziesięciometrowe w najwyższych punktach sklepienie nie pochyli żadnej z głów. 

Ukłon w stronę tych, którzy w mediach społecznościowych woleliby uniknąć wyszukiwania lokalizacji Raufarhólshellir, nosi nazwę „The Lava Tunnel”.

Pomimo, iż podziemny ciąg komunikacyjny został uformowany podczas erupcji sprzed ponad pięciu tysięcy lat, udokumentowane próby pomiarowe datowane są dopiero na wiek dwudziesty. W 1909 roku piątka śmiałków z Rejkiawiku całkiem trafnie oceniła średnią szerokość lawowego korytarza na dziesięć sążni (czyli osiemnaście metrów). Nieco gorzej poszło im z długością, którą oszacowali na 538 sążni (984 metry), gubiąc blisko jednej trzeciej faktycznej rozciągłości wzdłużnej tunelu. Ożywienie chęci do kolejnych prób pomiarowych nastąpiło po połowie stulecia. Podejmowały się ich zespoły ze Stanów Zjednoczonych, Hiszpanii czy Wielkiej Brytanii. Podziemny plan sporządzony przez tych ostatnich, jest wykorzystywany po dziś dzień. Zamknięcie na kłódkę i obiletowanie jaskini to już zaś wymysł współczesności, w dużej mierze związany z nieposkromioną ludzką ciekawością, skłonną ogołocić Matkę Naturę z jej nieocenionych walorów. 

Standardowa trasa turystyczna obejmuje spacer na odcinku około czterystu metrów. Choć do jej przemierzenia, zaleca się zastosowanie raków, jest bardzo łatwo dostępna, a zimą nawet odśnieżana.
Zaraz! Jak to odśnieżana?! Przecież, zgodnie z kolejnym obiegowym islandzkim powiedzonkiem, pogoda w jaskini jest zawsze taka sama, bez względu na to, jaka aktualnie wersja wydarzeń atmosferycznych rozgrywa się na powierzchni! Nie tym razem, a wszystko za sprawą tak zwanych świetlików, które zyskały całkiem poetyckie określenie, jak na fakt, że z perspektywy przechodnia, są po prostu dziurami w ziemi.
W przypadku Raufarhólshellir (i czemu znów, Miła Czytelniczko i Miły Czytelniku, ledwie omietliście wzrokiem to piękne islandzkie słowo, zamiast poświecić kilka sekund życia na jego poprawne odczytanie?) owe świetliki to trzy pokaźnych rozmiarów panoramiczne okna w lawowym dachu, przez które do wnętrza jaskini wpadają nie tylko promienie słoneczne, lecz także hydrologiczne wytwory atmosferyczne. Zimową porą jest to zazwyczaj śnieg, który – z uwagi na bezpieczeństwo gości – musiał zostać odgarnięty z głównego, prowadzącego w dużej mierze po metalowych kładkach, ciągu komunikacyjnego.
Nawet jeśli urokliwe świetliki zredukować ostatecznie do miana dziur w ziemi, są to niewątpliwie bardzo filmowe dziury w ziemi, jako że zagrały w filmie „Noe: Wybrany przez Boga” u boku sław takich, jak Russell Crowe czy Anthony Hopkins.
Poprzedniego dnia wieczorem, bodaj najpopularniejszy rejkiawicki operator turystyczny urządził bardzo nieudolne polowanie na zorzę polarną, w sześć wypełnionych niemal do ostatnich miejsc autokarów akurat – o ironio – na polu lawowym nad Raufarhólshellir (halo, halo, ponownie uprasza się o należyty szacunek dla islandzkiego nazewnictwa!). Przewodniczka Dywizji I Autokaru zalecała bardzo ostrożne badanie gruntu pod stopami, strasząc grupę ryzykiem wpadnięcia w dziurę. Wtedy uznałem to za niezbyt śmieszny żart. Podczas zwiedzania tunelu okazało się jednak, że nieprzesadnie sympatyczna opiekunka nie potrafiła żartować nawet nieśmiesznie.
Z drugiej zaś strony, wpadnięcie do takiej dziury, do której nikt wcześniej nie miał jeszcze zaszczytu wpaść, przy założeniu przeżycia tego wpadnięcia i możliwości skomunikowania się ze światem, przyznaje wpadającemu całkiem nobilitującą możliwość nazwania nowo odkrytej za sprawą owego wpadnięcia podziemnej przestrzeni. Oczywiście ten przywilej nazewniczy dotyczyć może także jaskiń odkrytych w sposób nieco mniej widowiskowy, niż kreskówkowe zapadnięcie się pod ziemię, jednak byłoby to odarte z należytej temu zjawisku dramaturgii.

Początkowe okna dachowe to na szczęście tylko powitalne urozmaicenie. Znacznie grubsze w dalszej części tunelu lawowe sklepienie, jak na jaskinię przystało, nie ugięło się już przed ziemskim przyciąganiem. O ewentualnej uległości zastygającej lawy wobec siły grawitacji świadczyć mogłyby tu pseudostalaktyty, które jednak należą już do rzadkości, jako że samozwańczy odwiedzający hurtowo obrywali je, niczym sople ze zderzaka samochodu. Inaczej niż w przypadku „tradycyjnych” jaskiń krasowych, nie były to formy naciekowe, dlatego nie odrosną nawet po tysiącach lat krystalizowania minerałów niesionych przez spływającą skalnymi szczelinami wodę.

Z uwagi na sposób powstania – w wyniku szybkiego krzepnięcia płynnej magmy – lawowe stalaktyty są puste w środku, dlatego dużo trafniejsze jest alternatywne określanie ich słomkami. Dzisiejsze pozostałości lawowych słomek, wespół zespół z ogólną porowatą strukturą szybko zastygających skał magmowych, sprawiają że w Raufarhólshellir prędzej można byłoby urządzić perfekcyjnie wygłuszone studio nagraniowe, niż porozmawiać z własnym echem.

Obecnie – w realiach regulacji ruchu turystycznego – jedynymi niebiletowanymi bywalcami jaskini są wytrzymujące brak dostępu do światła dziennego bakterie. Można by więc przypuszczać że pozostałości szaty lawowej są już niezagrożone, jednak na wszelki wypadek przewodnik postraszył, że – zgodnie z nowymi pomysłami legislacyjnymi, ingerencja w lawowe wytwory może skończyć się nawet w jednym z islandzkich więzień, które – wbrew pozorom – naprawdę istnieją. Oberwanie kawałka lawy z jaskiniowego sklepienia, byłoby zaś chyba jedną z oryginalniejszych przyczyn testowania ich skądinąd wysokich standardów.

Punkt kulminacyjny wycieczki jest zarazem jej punktem zwrotnym, a ściślej – zawrotnym. Dla niektórych staje się zaś ślubnym kobiercem lub podnóżkiem pod oświadczynowy przyklęk. Wyjątkowość miejsca nie jest jednak gwarantem zgodności uczuć. Znana jest bowiem niewiasta, której zlodowaciałego serca nie skruszył nawet opar gorącej niegdyś lawy.
Odrzuconemu absztyfikantowi, na otarcie łez pozostała kontemplacja skał wulkanicznych urozmaiconych barwnie przede wszystkim przy pomocy żelaza, siarki i krzemu… a także kolorowych lamp podświetlających to, czego natura nie zdołała dostatecznie wyraziście wyprodukować. Z drugiej jednak strony, jestem przekonany, że właściciel podziemnie złamanego serca najbardziej doceniłby wówczas ten stały element wycieczki, podczas którego, na niedługą chwilę, przewodnik wyłącza „efekty dyskotekowe”, by umożliwić odwiedzającym wsłuchiwanie się w odgłosy jaskini w całkowitych ciemnościach.
Niechaj te atrakcyjne okoliczności podziemnego krajobrazu, wybierane niekiedy na świadka (nie)szczęśliwej miłości, posłużą wreszcie do niezbyt romantycznego wyjaśnienia, jak to się w ogóle stało, że w tej części Islandii można by poprowadzić blisko półtorakilometrowy odcinek linii metra bez specjalnego wysiłku tarcz drążących. Wydobywająca się przed laty z wulkanu lawa zastygała nieco szybciej na powierzchni, tworząc skorupę podobną do lodowej pokrywy powstającej zimą na rzece nad wciąż żywym nurtem. Gorąca magma podążała nowo formującym się korytarzem, odznaczając poziomy swej bytności na jego ścianach, a kiedy wulkan wyrzygał już to, co miał do wyrzygania, pozostawiała po sobie puste przestrzenie, które można mieć dziś na jedno (kilkusetzłotowe wprawdzie) skinienie.

Poza rozmowami Reagana z Gorbaczowem oraz wydarzeniami z wulkanicznej osi czasu, w moim subiektywnym zestawieniu wydarzeń zaskarbiających Islandii międzynarodowy rozgłos, zidentyfikowałem jeszcze jeden, nadzwyczaj współczesny ewenement. Podczas piłkarskich Mistrzostw Europy w 2016 roku, gniewni islandzcy wojownicy pod wodzą trenera dentysty i z reżyserem filmowym na bramce wzbudzili strach wśród zawodowych drużyn z całego kontynentu, w szczególności zaś profesjonalnych kolegów z nieco większej wyspy, na której liczba zarejestrowanych piłkarzy trzynastokrotnie przewyższa liczebność mieszkańców Islandii. Kiedy – po wyeliminowaniu Anglików na etapie 1/8 finału – półamatorscy piłkarze poddali się w ćwierćfinale potędze późniejszych wicemistrzów – Francuzów, Europa zdawała się płakać łzami zdolnymi zmyć z kart historii nawet wulkaniczne grzechy Islandii.

Na współczesną edycję islandzkich obrad USA-ZSRR – szczyt Biden-Putin – chyba się nie zanosi, podobnie zresztą, jak na kolejne sukcesy dzielnych zawodników z Krainy Ognia i Lodu. Chcąc nie chcąc, wypadałoby więc przyjąć, że tym, co najskuteczniej kieruje uwagę świata ku Islandii, jest właśnie wulkanizm, rozpalający nie tylko skorupę ziemską, ale i ludzką wyobraźnię.

[Google_Maps_WD id=43 map=40]

Źródła:

  • Bressan D., How To Name (and Pronounce) An Icelandic Volcano, http://forbes.com/sites/davidbressan/2021/03/23/how-to-name-and-pronounce-a-new-icelandic-volcano/?sh=29534e615350
  • Chapman R., Complete Guide to the 2021 Volcanic Eruption in Geldingadalur Valley by Fagradalsfjall Volcano, http://guidetoiceland.is/nature-info/the-complete-guide-to-geldingadalur-volcanic-eruption
  • Chapman R., Live Feed from the Fagradalsfjall Volcanic Eruption in Geldingadalur, http://guidetoiceland.is/nature-info/live-feed-from-the-fagradalsfjall-volcanic-eruption-in-geldingadalur
  • Dutkowski F., Szupryczyński K., Wisła M., Islandia. Inspirator podróżniczy, Wydawnictwo Pascal, Bielsko-Biała 2018
  • Gunnarsdóttir N., Pogoda na Islandii. Przeczytaj planując wakacje, http://guidetoiceland.is/pl/informacja-turystyczna/pogoda-i-zorza-polarna-na-islandii
  • Gunnarsdóttir N., Wulkany na Islandii. Wszystko co musisz o nich wiedzieć, http://guidetoiceland.is/pl/islandzka-natura/wulkany-na-islandii
  • Lawrence A., A 2016 football moment to remember: Iceland light up Euro 2016, http://theguardian.com/football/2016/dec/29/2016-football-moment-to-remember-iceland-euro-2016
  • Szewczuk M., Nowe pole lawy nadal jest niestabilne i niebezpieczne, http://icelandnews.is/wiadomosci/z-kraju/nowe-pole-lawy-nadal-jest-niestabilne-i-niebezpieczne
  • Thordarson K., There were Stars in this Cave, http://icelandictimes.com/there-were-stars-in-this-cave/
  • Zygiel A., Nietypowa Islandia: Trener-dentysta, bramkarz-reżyser i kibice jako “dwunasty zawodnik”, http://rmf24.pl/raporty/raport-euro2016/fakty/news-nietypowa-islandia-trener-dentysta-bramkarz-rezyser-i-kibice,nId,2229699#crp_state=1
  • http://grayline.is/blog/icelandic-names-translated-to-english
  • http://guidetoiceland.is/pl/zaplanuj-trase/eyjafjallajokull
  • http://guidetoiceland.is/travel-iceland/drive/raufarholshellir
  • http://hiticeland.com/places_and_photos_from_iceland/eyjafjallajokull
  • http://icelandtravel.is/attractions/hofdi/
  • http://iseyskyr.is/vorur/isey-skyr-med-karamellupoppi—serutgafa
  • http://mbc.malopolska.pl/dlibra/plain-content?id=89116
  • http://nsarchive.gwu.edu/briefing-book/nuclear-vault-russia-programs/2016-10-12/gorbachevs-nuclear-initiative-january-1986
  • http://reykjavikcityguide.is/hofdi-house/
  • http://thelavatunnel.is/lava-tunnel/
  • http://tvn24.pl/programy/dentysta-rezyser-i-100-profesjonalnych-pilkarzy-na-anglie-w-sam-raz-ra656672
  • http://visitreykjanes.is/en/volcano-eruption/eruption-information/hiking-and-parking
  • http://volcanodiscovery.com/fagradalsfjall.html

Share your thoughts

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *