Przez morze do serca – czyli dlaczego warto odwiedzić Kłajpedę wrzesień 2019

Droga z Wilna do Kłajpedy okazała się prosta jak droga na ~~Ostrołękę~~ Kłajpedę. Jedyną szosową atrakcję zapewnił nam komunikacyjny węzeł gordyjski pod Kownem, który zaciekawił nas do tego stopnia, że aż postanowiliśmy przetestować wszystkie jego liczne rozjazdy w poszukiwaniu tego właściwego. Poziom atrakcji do kategorii niemal sportu ekstremalnego wywindował zaś fakt, że spora część ślimaków była akurat remontowana, a organizatorzy drogowej apokalipsy podarowali sobie choćby próbę przedstawienia kierowcom swej wizji aktualnej organizacji ruchu. Ci zaś objazdy objeżdżali nawet „na przełaj”, formując błotne koleiny pomiędzy remontowanymi rozjazdami.

Nie mogłem się powstrzymać od pokazania Ci, Miły Czytelniku, choćby i na mapie, komunikacyjnego turboślimaka, który stał się naszym udziałem (źródło: http://google.pl/maps/@54.9396059,23.8781625,16.04z).

W powstrzymaniu powiek od mimowolnego zwiększania proporcji czasowych miedzy ich otwartością a zamknięciem nie pomagał też fakt, że krajobraz aż po horyzont nie wykazywał żadnych skłonności do urozmaiceń deniwelacyjnych, a niemal jedynymi jego elementami były drzewa oraz słupy elektryczne. Zmiennością odznaczała się za to pogoda. Podczas około trzygodzinnej jazdy zaliczyliśmy kilka oberwań chmury o zdolnościach całkowitego ograniczenia widoczności w ciągu zaledwie paru sekund, przeplatanych okresami absolutnie bezdeszczowymi, przypominającymi nam, że Słońce tego wieczora jeszcze nie zaszło, a jedynie schowało się za gęstymi, ciemnymi chmurami, dla których porządek dnia i nocy nie ma najmniejszego znaczenia. Sytuacja atmosferyczna malująca się w przedniej szybie samochodu odbiegała więc bardzo często od widocznych we wstecznym lusterku scenariuszy pogodowych. Kiedy na horyzoncie zachodzące Słońce występowało w roli światełka w deszczowym tunelu, rzut oka do tylu przypominał jak szaro-fioletowy burzowy krajobraz odbijający się w karoseriach podążających za nami samochodów zostawiliśmy z tyłu.

Ach jakżeż zawodna technologia fotograficzna (i z pewnością także niedoskonały czynnik operatorski) uniemożliwiła godne zobrazowanie powyższych linijek, rzucających wyzwanie sienkiewiczowskim opisom przyrody z „Krzyżaków”.

Był już późny wieczór, kiedy dotarliśmy na parking pod jednym z najwyższych budynków w mieście, w którym mieścił się nasz nadzwyczaj atrakcyjny cenowo kłajpedzki apartamencik. Ponieważ na atmosferycznej szali bezchmurne niebo pod koniec dnia z kretesem przegrało z ulewnymi deszczami, nie pozostało nam nic innego, jak tylko zaopatrzyć się w zapasy gotowego jedzenia w pobliskim supermarkecie i naładować baterie na następny dzień, a powitalny kłajpedzki spacer odbyć jak na razie z wysokości.

Położona nad Zalewem Kurońskim Kłajpeda jeszcze do 1923 roku nosiła niezbyt korzystną z punktu widzenia języka polskiego nazwę Memel, która zastąpiona została przez połączenie słów „klaipė” i „pėdas” oznaczających ślady stóp pozostawionych na grząskim gruncie. Ta etymologiczna ciekawostka o zabarwieniu podologicznym nie stanowi bynajmniej dwudziestowiecznego sprzeciwu wobec „memelstwa” tych terenów. Okoliczni mieszkańcy od zarania dziejów mieli własną wersję nazewniczych wydarzeń, którą motywowali legendą o dwóch braciach szukających dogodnej lokalizacji pod budowę osady. Pierwszy z nich zadowolić miał się morskim brzegiem. Drugi – być może chcąc uniknąć nadmiernej prowizorki – wzgardził znaleziskiem brata i kontynuował deweloperski wywiad. Gdy skłonny osiąść na grząskim gruncie brat, odczuł nadmierny upływ czasu połączony z ciągłą nieobecnością poszukiwacza stabilniejszych podłoży budowlanych, udał się na poszukiwania swojej rodzonej „drugiej połówki”. Niestety bezskutecznie – jedyne co mu pozostało po bracie, to ślady jego stóp pozostawione w błotnistym gruncie.

Za „memelskiej” ery nazewniczej terenami tymi interesowali się Krzyżacy, którzy w 1252 roku rozpoczęli budowę zamku Memelburg. Drewniana początkowo fortyfikacja nie miała jednak wiele historycznego szczęścia, podobnie jak jej murowana edycja, z której ledwie szczątki przetrwały do współczesności. W ocalałym fragmencie pokrzyżackiej fortecy obecnie mieści się muzeum historyczne, które na mapach Google’a miało tak niskie opinie odwiedzających, że nawet my zrezygnowaliśmy z jego odwiedzania, choć z reguły dajemy tego typu miejscom szansę, aby na własnej skórze przekonały nas o słuszności (bądź nie) internetowych opinii.

*Zabudowania pozamkowe trudno nawet odnaleźć pośród kanałów portowych odchodzących od Zalewu.*

Oczywiście nie tylko Krzyżacy zapisali się na kartach historii jako pretendujący do panowania nad Kłajpedą aka Memelem. Wokół stołu tej terytorialnej ruletki zasiadła też Szwecja, Rosja, Prusy, Niemcy czy Związek Radziecki, a w latach 1466-1657 miasto jako fragment Prus Książęcych stanowiło polskie lenno.

Pamiątkę czasów sowieckich stanowi Plac Odrodzenia, który w czerwonych czasach nosił typowe dla tego okresu imię – Plac Sowiecki. Jak na standardowe place sowieckie przystało, czołowym spacerującym po alejkach był upamiętniony na posągu radziecki towarzysz. Początkowo w Kłajpedzie był to Stalin, zastąpiony później przez Lenina. Kiedy jednak Litwinom coraz mniej było po drodze z czerwoną zarazą, także i rzeźba przywódcy rewolucji październikowej zaczęła jakby kłuć w oczy. Aby więc towarzysz Włodzimierz mógł w spokoju przechadzać się po swoich jeszcze wówczas włościach, pomnika w trybie dwudziestoczterogodzinnym strzegli żołnierze, którzy w zmilitaryzowany sposób komunikowali zbuntowanym obywatelom, że znienawidzona figura nie jest aż tak odrażająca, jak im się wydaje.

Ideę litewskiej niezależność i odrębności zarazem przypieczętowuje znajdujący się po przeciwnej stronie ulicy 150-tonowy pomnik poświęcony jedności kraju. Zgrabniejsza z kolumn symbolizuje będącą jeszcze w XX wieku pod niemieckimi wpływami Litwę Mniejszą, która za sprawą granitowego „mostu” opatrzonego napisem: „Jesteśmy jednym narodem, jednym krajem, jedną Litwą” została nierozerwalnie zespolona z imitującym resztę kraju klocowatym słupem po lewej stronie. Kamienne pęknięcie po prawej stronie ubolewa zaś z tęsknoty za Obwodem Kaliningradzkim.

Obecnie Kłajpeda jest głównym litewskim portem morskim, co jednak uwzględniwszy wielkość kraju i liczbę jego mieszkańców nie jest jakimś szczególnym osiągnięciem. Nieco więcej geograficzno-ciekawostkowej sławy przydaje zaś Kłajpedzie fakt, iż jest to najdalej wysunięty na północ niezamarzający port Bałtyku i – co zapewne zasieje ziarno goryczy w polsko-litewskich relacjach – według obiegowej opinii główny konkurent portu w Gdańsku. I choć pod względem liczby mieszkańców, Kłajpeda musi zadowolić się trzecim miejscem w kraju, ustępując Wilnu i Kownu, to właśnie tutaj odczuliśmy najwięcej wielkomiejskiego charakteru na całej Litwie (i to wcale nie za sprawą mieszkania w kilkudziesięciopiętrowych wieżowcu).

*Cywilizacyjny rozmach daje się we znaki przede wszystkim w miarę zbliżania się do zabudowań portowych.*

W tych nowoczesnych okolicznościach, kłajpedzkie stare miasto jest prawdziwym turystycznym oczkiem w głowie. Zdrobniałe „oczko” pasuje tu tym bardziej, że staromiejska dzielnica jest tworem wyjątkowo zgrabnym, a więc jeśli chodzi o bicie rekordów w turystycznym chodziarstwie, to raczej nie tutaj.

W Kłajpedzie wielkość rzeźb zdobiących staromiejskie uliczki i place zdaje się odzwierciedlać rozmiary samego starego miasta, któremu – co koniecznie trzeba zaznaczyć – pomimo urbanistycznej zgrabności nie brak uroku. Największy czar i powab zaklęty został naszym zdaniem w miniaturowej wykonanej z brązu myszce. Wielki duchem siedemnastocentymetrowy postrach gospodyń domowych ma światu do przekazania ważną wiadomość – napis na obręczy okalającej półkolisty mysi cokół zachęca do podzielenia się z rzeźbą swoimi najskrytszym marzeniami. Złota myszka bierze zaś na siebie odpowiedzialność za spełnienie wyszeptanych do brązowego uszka życzeń.

Wielka jedynie duchem jest też postać Anusi z Tharau, która zadomowiła się na Placu Teatralnym. Rzeźba upamiętnia Annę Neander – niespełnioną miłość urodzonego w Kłajpedzie niemieckiego poety Simona Dacha, który chociaż w lirycznej formie postanowił wyznać swe uczucia, zaręczonej już z innym mężczyzną kobiecie. Wybranka Dacha spoglądała z podwyższenia na najsłynniejszy plac kłajpedzkiego starego miasta od 1912 roku i – jak donosi historia – samym spoglądaniem mogła narazić się na niebezpieczeństwo. W okresie II wojny światowej rzeźba zniknęła bowiem w tajemniczych okolicznościach, co nie obyło się rzecz jasna bez historyczno-domysłowego echa. Nacechowane bujną wyobraźnią i zamiłowaniem do spiskowych teorii relacje za możliwy powód porwania posągowej niewiasty podają nieprzychylność przywódcy III Rzeszy, który z balkonu tutejszego teatru wygłosił przemówienie po aneksji miasta. Przyspawana do postumentu Anusia podpaść miała Hitlerowi, wysłuchując jego mowy swoimi zapewne zgrabnymi plecami. Współcześnie winy Anusi zostały zapomniane i rzeźba znów może pozdrawiać odwiedzających Kłajpedę turystów.

*Przy ulicy Aukštoji zachowały się historyczne zabudowania miejskie.*

*Lekkie konstrukcje wzniesione na zasadach muru pruskiego były konstruktorską odpowiedzią na bagniste podłoże.*

*W te historyczne klimaty bezpardonowo wprowadza się jednak powiew nowoczesności.*

*Pozostałości fortyfikacji miejskich z przełomu XVII i XVIII wieku współcześnie pełnią zaś rolę miejskiego centrum kultury na świeżym powietrzu, a także popularnego miejsca spotkań.*

Stąd zaś już niedaleko nad brzeg rzeki Danė. W powietrzu unosi się tu nierozerwalna, kiełkująca od stuleci więź Kłajpedy z morzem.

Niekwestionowanym symbolem kłajpedzkiego bulwaru biegnącego tuż przy starym mieście jest żaglowiec Meridianas, wybudowany w Finlandii jako jeden z 46 tego typu okazów fińskich reparacji wojennych na rzecz ZSSR. Po służbie w roli realistycznego symulatora żeglarstwa w akademii morskiej zaparkował wzdłuż nabrzeża pamiętającego czasy najstarszego kłajpedzkiego portu z połowy XIV wieku, by przebranżowić się na potrzeby restauracyjne. Zaszczytne miejsce postojowe nie przekładało się jednak na zainteresowanie stanem żaglowca, którego zniszczenia zawiesiły działalność restauracji. Cudem uratowany ze szczęk pełnych bezlitosnych zębów czasu Meridianas uniknął stoczenia się na dno pod koniec 2014 roku.

*Od tego czasu, o ile udało się uchronić Meridianasa od utonięcia, stanowi on z pewnością okazję do utopienia znacznych sum pieniędzy podczas wystawnych kolacji.*

Wybawiciele Meridianasa – kłajpedzcy biznesmeni – na skraju stałego lądu przed wejściem na pokład, za pomocą galerii zdjęć sprzed renowacji, pytają przechodniów i odwiedzających, jak wiele różnic są w stanie dostrzec w porównaniu ze stanem obecnym.

Brzeg rzeki jako przestrzeń wystawową wykorzystuje też „Mała syrenka” uosabiająca boginię Bałtyku – Juratę. Spacerując kłajpedzkim bulwarem, warto więc mocą Juraty zwiększyć prawdopodobieństwo spełnienia życzeń wyszeptanych do mysiego uszka. W tym celu wystarczy jedynie potrzeć węże splecione wokół ręki bałtyckiej lejdi, a Kłajpedę opuszczać będziemy już niemal pewni nowego, lepszego życia po powrocie do domu.

A jakby ktoś za sprawą bezgranicznie smukłego syreniego wdzięku nabrał ochoty na dalsze obcowanie z kłajpedzką rzeźbą, w alejki swe zaprasza położony nieco dalej park rzeźby, w którym zamieszkało aż 116 okazów sztuki nowoczesnej w wykonaniu 67 artystów.

Uczucie lekkiego niepokoju interpretacyjnego u odwiedzających powinna podkręcić historyczna wieść głosząca, że w swych artystycznych uniesieniach, rzeźbiarze mogli wręcz kroczyć po trupach do celu. Dwa lata przed powstaniem parku w 1977 roku, władze miasta zadecydowały bowiem o likwidacji mieszczącego się tutaj cmentarza, a groby, których właściciele nie skorzystali z przymusowej przeprowadzki do innej lokalizacji, zostały wówczas zdemontowane.

Szczęśliwcy, których pobyt w Kłajpedzie zahacza o niedzielne południe, niechaj zaniepokojone sztuką nowoczesną zmysły estetyczne uraczą półgodzinnym koncertem 48-dzwonowego karylionu, który zadomowił się w historycznym popruskim budynku poczty, będącym przy okazji jednym z ciekawszych zabytków architektonicznych w mieście.

Prawdziwe turystyczne centrum Kłajpedy znajduje się jednak po drugiej stronie Zalewu Kurońskiego z dala od drapaczy chmur wystających znad przemysłowego krajobrazu.

*Nie znaczy to jednak, że dźwigi i wieżowce znikają z pola widzenia. Przeciwnie – z oddali tym wyraźniej odznaczają się na tle portowego krajobrazu.*

Życie w położnej na północnym krańcu Mierzei Kurońskiej kłajpedzkiej dzielnicy Smiltynė biegnie w rytmie godzin otwarcia bodaj najsłynniejszego muzeum w kraju – Litewskiego Muzeum Morza. Pobudka odbywa się około godziny 10 i wówczas znaczną część pasażerów pieszo-rowerowego promu odpływającego ze starego kłajpedzkiego terminala stanowią pracownicy czołowego litewskiego centrum zainteresowania turystycznego oraz względnie ranne turystyczne ptaszki.

*Promowej oprawy świetlnej nie powstydziłby się zaś nawet Clark Griswold – bohater kultowej bożonarodzeniowej komedii „W krzywym zwierciadle: Witaj, Święty Mikołaju”.*

W porcie docelowym na wybrańców z gatunku „staff only” czekał już służbowy autobus, który dowiezie ich wprost do miejsca pracy, oddalonego stąd o około półtora kilometra. Dla turystycznych nie-wybrańców okazał się to zaś bardzo przyjemny dystans do porannego spaceru.

Polecam Twej, Miły Czytelniku, uwadze małą architekturę, która poza spełnianiem funkcji użytkowej w stosunku do strudzonych wędrowców, podporządkowana została morskiemu wyrazowi artystycznemu, który nie raz miał jeszcze coś do powiedzenia podczas tego spaceru.

*Położony wzdłuż zalewu ulicodeptak ulubiony został przed lokalnych wędkarzy.*

Nim turyści zdążyliby choćby w myślach wyrazić krztę żalu spowodowanego wygodą, jaka spotkała pracowników muzeum, ukojenie pozornej niesprawiedliwości przynosi prężnie działający przemysł turystyczny wystawiający chciwe rączki po zagraniczne „euraski”. No bo po co tak dreptać te półtora kilometra, skoro można pokonać je kolejkotraktorem lub dorożką?

*Wprawne oczko oprócz klasycznego przykładu turystycznej kolejki, zauważy też kolejny okaz morskiego wzornictwa przemysłowego.*

Za rezygnacją z wsiadania do pociągu byle jakiego oraz oddawania swego losu w ręce i lejce wątpliwej klasy woźnicy przemawiają jednak atrakcyjne turystyczne checkpointy, zaaranżowane wzdłuż wybrzeża.

Jednym ze spacerowych przerywników jest parking, na którym zamiast wielokołowców, zaparkowały na wieczny odpoczynek stare kutry rybackie. Jest to transakcja wiązana, bowiem statki nie tęsknią nadmiernie za spełnianiem swego zadania na wodzie, od której nie oddaliły się dalej niż na rzut beretem. Z drugiej zaś strony „wyjście do ludzi” jest doceniane przez turystów, którzy zaproszeni są nawet do wnętrza jednej z emerytowanych łodzi.

Najbardziej otwarty na odwiedzających jest 330-tonowy trawler Dubingiai, który przyszedł na świat w kłajpedzkiej stoczni Batlija w 1961 roku. Na zasłużoną wynurzeniowo-wystawienniczą ekspozycję przeszedł po 25 latach, w czasie których zdarzyło mu się przyjąć na pokład 30 ton złowionych ryb.

*Pod pokładem na gości czeka estetycznie specyficzna ekspozycja.*

*Na ląd wyciągnięte zostały też ostatkiem sił resztki typowych dla Mierzei Kurońskiej płaskodennych łodzi połowowych kurėnas.*

*Niekiedy z płaskodennych kurėnas zostało samo dno. Komu by to jednak przeszkadzało, skoro to właśnie charakterystyczne dno jest w konstrukcji łodzi najważniejsze?*

*Kilka kroków dalej zainscenizowano natomiast niewielką wioskę rybacką, której pierwowzorem były osady z rejonu Šventoji i **Połągi**, z przełomu XIX i XX wieku.*

*Sielskiego charakteru bardziej niż ludowo odziane manekiny, przydają temu miejscu owce koszące trawnik wokół zrekonstruowanych zabudowań.*

Same te muzealne zajawki są w stanie pochłonąć dobrą godzinę zwiedzania, a co sprytniejsi turystyczni marketingowcy z powodzeniem przekształciliby ten eksponatowy urodzaj w dwie oddzielnie biletowane ekspozycje. Tak się jednak na szczęście nie stało, a zwiedzanie wewnątrztrawlerowej wystawy oraz wściubianie nosa w historyczne rybackie sprawy wliczone jest w cenę biletu do głównego gmachu muzeum.

No właśnie, a skoro już o głównym gmachu mowa: scenerią tej tym razem kilkugodzinnej wodnej przygody jest… fort Nerija, którego budowa rozpoczęła się jeszcze za czasów pruskich, a ukończona została już po „przewrocie bismarckowskim”. To przedziwne miejsce, w którym fortowe włości oprócz fosy zalały też hektolitry akwariowej wody.

Połączenie dwóch odległych światów: wojennej historii oraz zoologii uderzyło nas jeszcze przed wejściem do sal muzealnych. Choć określenie „uderzyło” użyte w kontekście tych dających znikome oznaki życia pelikanów, które jakimś cudem uniknęły utopienia w fortowej fosie, brzmi absolutnie groteskowo.

*Naokoło głównego zbiornika z żywymi okazami, przydarzyło się kilka edukacyjnych sztuczności.)*

*Szczytem edukacyjnej kreatywności okazała się interaktywna plansza przyrównująca procentowo cechy charakteru odwiedzających do gatunków krabów.*

*Główny zbiornik akwarium jest wysoki na trzy metry i mieści 750 metrów sześciennych wody.*

W szale akwariowego wytykania palcami co większych i groźniej wyglądających okazów zupełnie zapomnieliśmy, że oto znajdowaliśmy się w dawnym pruskim składzie amunicji. Na takie okoliczności przewiedziano tu więc wiele wystaw historycznych, w tym opowieść o historii fortu…

*…czy przegląd przyrządów nawigacyjnych.*

*W pruskich kazamatach natknęliśmy się również na (prawie) udaną interpretację dawnych galionów…*

*…oraz na wystawienniczy szał kamizelek ratunkowych.*

Nie wszystkie elementy składające się na muzealno-zoologiczną pełnię zmieściły się jednak w pofortowych zabudowaniach. Bez względu na to, jak ciekawe byłyby muzealne wystawy, a także jak pasjonujące okazałoby się podziwianie wylegujących się na słońcu zabytkowych kutrów czy rybackich chatynek, serce odwiedzających, bez względu na wiek, skradnie z ogromnym prawdopodobieństwem tutejsze delfinarium. Jeśli miałbym wybrać jeden przymiotnik opisujący zarówno sam budynek, jak i odbywający się w jego wnętrzu pokaz, bez wahania użyłbym słowa: epicki. I to wcale nie dlatego, że zamiast dwóch czy czterech delfinów, wystąpiło dla nas aż sześć osobników.

W roli przedsmaku delfinowego show (lub też deseru po nim) idealnie sprawdzi się zaś pokaz lwów morskich odbywający się w przylegającym do akwariowego okrąglaka amfiteatrze nazywanym Zatoką Słońca.

Nazwa kompleksu wspina się na marketingowe wyżyny, aby choć trochę odczarować te odrapane betonowe ławeczki i niszczejący zbiornik. Na wypadek gdyby jednak te wizerunkowe zabiegi nie były w stanie odmienić subtelnej budowlanej ruiny, w kierunku której powolutku zmierza amfiteatrowa przybudówka, najlepszym lekiem na zapomnienie o niedoskonałościach będzie sam wodny pokaz, który po raz kolejny zadziwił, zachwycił i na długo zapadł w pamięć.

*Zwierzaki i ich opiekunowie dbają o formę.*

*Trzeba przecież robić wrażenie na widzach, prawda?*

*Lwy morskie nie ryczą wprawdzie, jak te lądowe…*

*…ale za to mogłyby śmiało konkurować z Picassem.*

*A jak już „człowieki” poklaszczą trochę po sztuczkach, to można im nawet pokazać język.*

Kiedy planowaliśmy litewską objazdówkę, trafiliśmy na wiele internetowych głosów odradzających tak szalone oddalanie się od Wilna, z jakim wiązałby się wypad do Kłajpedy. Odwiedziwszy czołowy litewski port, a w szczególności tutejsze muzeum morskie kryjące się przed turystyczną popularnością w fortowym kamuflażu, zaprzeczamy temu ze wszystkich naszych blogowych sił.

Źródła:

Kucharczyk M., Litwa: Kłajpeda, czyli morze atrakcji, http://national-geographic.pl/traveler/kierunki/klajpeda-morze-atrakcji
Litwa, Łotwa i Estonia, Krawczyk A. (red.), Wydawnictwo Helion, Gliwice 2014
http://dziendobry.tvn.pl/a/co-zwiedzic-w-klajpedzie-atrakcje-miasta-i-okolic
http://jurata.com/atrakcje/legenda-o-juracie-557
http://klaipedainfo.lt/en/ferries-klaipeda-smiltyne/
http://klaipedainfo.lt/en/sightseeing-places/arch-monument-to-the-united-lithuania/
http://klaipedainfo.lt/en/sightseeing-places/atgimimo-square/
http://klaipedainfo.lt/en/sightseeing-places/danes-quay-sailing-vessel-meridianas/
http://klaipedainfo.lt/en/sightseeing-places/dienovidzio-square/
http://klaipedainfo.lt/en/sightseeing-places/fort-of-nerija/
http://klaipedainfo.lt/en/sightseeing-places/jonas-hill-and-the-cities-bastion-fortifications/
http://klaipedainfo.lt/en/sightseeing-places/liepu-street-central-post-office/
http://klaipedainfo.lt/en/sightseeing-places/sculpture-ann-from-tharau/
http://klaipedainfo.lt/en/sightseeing-places/sculpture-stebuklingas-peliukas-the-magical-mouse/
http://klaipedainfo.lt/en/sightseeing-places/the-castle-museum/
http://klaipedainfo.lt/en/sightseeing-places/the-dane-river-port/
http://klaipedainfo.lt/en/sightseeing-places/the-sculpture-park/
http://krastogidas.lt/en/objects/117-sculpture-undinele-the-little-mermaid
http://krastogidas.lt/en/objects/163-klaipeda-post-office
http://muziejus.lt/en/paslaugos/california-sea-lions-sun-bay
http://muziejus.lt/en/paslaugos/dolphins
http://muziejus.lt/en/paslaugos/ethnographic-fishermans-farmstead
http://muziejus.lt/en/paslaugos/exhibition-navigation-history
http://muziejus.lt/en/paslaugos/ground-old-fishing-vessels
http://muziejus.lt/en/paslaugos/nerija-fort
http://muziejus.lt/en/paslaugos/sea-mammals-and-birds
http://podroze.onet.pl/gdzie-na-weekend/klajpeda-atrakcje-najwiekszego-nadmorskiego-miasta-litwy/7gr64sw
http://restoranasmeridianas.lt/en/story-of-the-barquentine-meridianas/
http://truelithuania.com/lithuania-minor-230

Przez morze do serca – czyli dlaczego warto odwiedzić Kłajpedę

wrzesień 2019

Źródła:

Share your thoughts Anuluj pisanie odpowiedzi

Recent Comments

Strony

Categories

Recent Posts

wrzesień-październik 2022

wrzesień-październik 2022

wrzesień-październik 2022

sierpień 2022

sierpień 2022

Archives